Zapalenie przewodu pokarmowego

Powstaje u ryb w wyniku długotrwałego podawania skoncentrowanej karmy suchej lub jednostajnego żywienia.Do zapalenia przewodu pokarmowego może doprowadzić np. ciągłe karmienie ryb wazonkowcami lub larwami owadów rodzaju Chironomus, pomimo że jest to bardzo wartościowy składnik pokarmu ryb. Niektórzy hodowcy uważają, że larwy Chironomus swoim aparatem gębowym mogą uszkadzać ścianę przewodu pokarmowego ryb. Przyczyną stanów zapałnych żołądka i jelit jest jednak przede wszystkim zbyt treściwa karma, to znaczy taka, która zawiera zbyt duży procent białka przy braku niestrawnych składników balastowych, np. hityny. Ryby roślinożerne z braku odpowiedniego pokarmu roślinnego mogą zacząć pobierać duże ilości pokarmu zwierzęcego. Niezgodne z ich fizjologią pobieranie tego rodzaju pokarmu może stać się u nich przyczyną zapalenia przewodu pokarmowego. Podobne objawy zapalenia przewodu pokarmowego mogą powstać u ryb mięsożernych lub wszystkożernych po gwałtownej zmianie pokarmu suchego (granulatu) na pokarm wilgotny (mięśnie zwierząt). Do zapalenia przewodu pokarmowego może również dojść wówczas, gdy ryby są karmione zwierzętami ze zbiorników zanieczyszczonych substancjami trującymi pochodzącymi ze ścieków przemysłowych.

Niektóre substancje chemiczne mają zdolność kumulowania się w tkankach zwierząt stanowiących pokarm ryb. Suszenie tych zwierząt doprowadza do zwiększenia w karmie koncentracji substancji szkodliwych. W wielu przypadkach spożywanie przez ryby "zatrutego" pokarmu nie wywołuje zapalenia jelit czy też żołądka. Substancje chemiczne kumulują się z kolei stopniowo w tkankach ryb, a po przekroczeniu pewnego progu wywołują u nich ogólne zatrucie. Podrażnienie śluzówki przewodu pokarmowego, powstające w związku z niewłaściwym składem karmy lub zawartością w niej substancji toksycznych, usposabia do wtórnych infekcji warunkowo chorobotwórczych bakterii, pogłębiających istniejące już zmiany chorobowe.

Objawy 

Stan zapalny żołądka objawia się zwykle obrzękiem przedniej 1/3 części ciała. Jednym z objawów zapalenia żołądka i jelit może być wydalanie niestrawionych resztek karmy, ciągnących się w postaci pasemek. U ryb chorych stwierdza się ponadto zblednięcie (wygaszenie barw) lub nienaturalne pociemnienie skóry. Tkanki w okolicy odbytu są przy tym często przekrwione (zaczerwienione), a z otworu odbytowego może wydobywać się krwisty kał zawierający duże ilości śluzu.

Rozpoznawanie

Wstępne rozpoznanie choroby można przeprowadzić po przeanalizowaniu rodzaju stosowanej karmy, objawów klinicznych i zmian anatomopatologicznych występujących w przewodzie pokarmowym. Ostateczne rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu zmian zapalnych na podstawie badań histologicznych (preparaty histologiczne należy sporządzać bezpośrednio po uśmierceniu ryby). Należy podkreślić, że po śmierci ryby w śluzówce przewodu pokarmowego zachodzą bardzo szybko procesy autolizy (rozkład tkanek pod wpływem enzymów organizmu), które uniemożliwiają właściwe rozpoznanie choroby. Procesy autolizy powodują zaczerwienienie śluzówki, które można mylnie interpretować jako wynik procesu zapalnego. Zdrowa śluzówka jelita jest biaława lub bladoróżowa, natomiast w stanie zapalnym nabiera jaskrawoczerwonego zabarwienia (w związku z rozszerzeniem i uszkodzeniem drobnych naczyń krwionośnych).

Zapobieganie

Przy ustalaniu składu karmy ryb należy pamiętać, ze powinna być ona w miarę możliwości urozmaicana i zawierać białka, węglowodany i tłuszcze, w proporcjach odpowiednich dla danej grupy ryb. Powinien być również zachowany odpowiedni stosunek strawnych i niestrawnych (balastowych) części karmy. Nie można karmić ryb zooplanktonem, a tym bardziej zwierzętami dennymi, takimi jak np. tubifeks, pochodzącymi ze zbiorników wodnych silnie zanieczyszczonych substancjami toksycznymi i pochodzącymi ze ścieków przemysłowych. W przypadku pokarmu naturalnego pochodzącego z nieznanego zbiornika wodnego należy wypróbować go najpierw, przez kilka tygodni, na mało wartościowych młodych rybach, przetrzymywanych w oddzielnym naczyniu.

Leczenie

W przypadku zapalenia przewodu pokarmowego zaleca się 4-5, a nawet 7-10- dniowe głodzenie ryb. Po tym okresie należy podawać im bardzo niewielkie ilości karmy, najlepiej żywej, stopniowo zwiększając dawkę pokarmową.